Çığ ve Heyelan Hangi Bölgelerde Sıkça Görülür?

Çığ, dağ yamaçlarında biriken kar tabakasının ani bir şekilde kayarak aşağıya doğru hareket etmesiyle oluşan doğal bir afettir. Yoğun kar birikintileri, eğimli arazilerdeki zayıf noktalarda çökmeye veya kaymaya neden olabilir. Heyelan ise yer kabuğunun eğimli bölgelerindeki toprak, kaya veya diğer malzemelerin ani bir şekilde kayarak hareket etmesidir. Genellikle yağışlı havalarda, toprak doygunluğa ulaştığında veya eğimli bölgelerde yapılan inşaat çalışmaları sonucunda meydana gelebilir.

Çığların en yaygın nedeni, kar tabakasının aşırı birikmesi ve dengesini kaybetmesidir. Bunun yanı sıra, ani sıcaklık değişiklikleri, yoğun kar yağışı, rüzgar etkisi ve eğimli arazilerdeki zayıf noktalar da çığ oluşumuna katkıda bulunabilir. Heyelanların nedenleri arasında ise yağışlar, toprak yapısı, eğimli arazilerde yapılan inşaat çalışmaları, yer kabuğunun hareketleri ve doğal afetler gibi faktörler bulunur.

• Yüksek eğimli bölgelerdeki toprak kaymaları: Çığ ve heyelanların en yaygın nedeni, yüksek eğimli bölgelerdeki toprak kaymalarıdır. Eğimli yamaçlar, aşırı yağışlar, depremler veya insan müdahalesi gibi faktörlerle destabilize olabilir.
• Aşırı yağışlar: Uzun süreli veya yoğun yağışlar, toprakta birikerek zeminin doygun hale gelmesine neden olabilir. Bu da zeminin kaymasına ve çığların veya heyelanların oluşmasına yol açabilir.
• Jeolojik yapılar: Bazı jeolojik yapılar, çığ ve heyelanların oluşumunu etkileyebilir. Örneğin, gevşek kaya tabakaları veya kırılgan kayaçlar, kolayca koparak kaymalara neden olabilir.

Çığlar büyük ölçekli yıkımlara ve can kayıplarına neden olabilir. Karayollarının kapanması, elektrik kesintileri, yapıların çökmesi ve tarım alanlarının zarar görmesi gibi sonuçlar ortaya çıkabilir. Heyelanlar ise toprak kayması sonucu ev ve binaların yıkılmasına, yol ve altyapıların hasar görmesine, su kaynaklarının kirlenmesine ve can kayıplarına yol açabilir.

1. Can ve mal kaybı: Çığ ve heyelanlar, büyük bir hızla hareket ederek evleri, binaları ve tarım arazilerini yok edebilir. Bu nedenle, bu doğal afetler sonucunda can ve mal kaybı yaşanabilir.
2. Yol kapanması: Çığ ve heyelanlar, yolları ve ulaşım hatlarını kapatarak ulaşımı engeller. Bu durum, insanların günlük yaşamlarını etkileyebilir ve acil durumlarda yardım ekiplerinin olay yerine ulaşmasını zorlaştırabilir.
3. Ekonomik kayıplar: Çığ ve heyelanlar, tarım arazilerini, maden ocaklarını ve turistik bölgeleri etkileyebilir. Bu da ekonomik kayıplara yol açabilir ve bölgenin kalkınmasını olumsuz etkileyebilir.
4. Çevresel etkiler: Çığ ve heyelanlar, bitki örtüsünü yok edebilir, su kaynaklarını kirletebilir ve doğal habitatları tahrip edebilir. Bu da ekosistemlere ve çevreye zarar verebilir.
5. Psikolojik etkiler: Çığ ve heyelanlar, insanlarda korku, endişe ve travma gibi psikolojik etkiler bırakabilir. Bu doğal afetler sonucunda yaşanan can ve mal kayıpları, insanların güvenlik duygularını sarsabilir ve uzun süreli streslere neden olabilir.

Ülkemizde çığ riski en çok Kuzeydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesi’nde bulunan dağlık alanlarda görülür. Özellikle Ardahan, Erzurum, Kars, Ağrı, Rize, Trabzon gibi iller çığ tehlikesiyle karşı karşıya olabilir. Heyelan riski ise genellikle eğimli arazilere sahip olan bölgelerde daha fazladır. Bu bölgeler arasında Marmara Bölgesi’nin bazı kesimleri, Karadeniz Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi’nin bazı bölgeleri bulunur.

Çığ ve heyelanların tamamen önlenmesi mümkün olmasa da, alınacak önlemlerle riskler azaltılabilir. Çığ önlemleri arasında çığ barajları, ağaçlandırma çalışmaları, karla mücadele ekipleri ve erken uyarı sistemleri yer alır. Heyelan önlemleri ise stabilizasyon çalışmaları, drenaj sistemlerinin düzenlenmesi, eğimli arazilerde yapılaşmanın sınırlanması gibi tedbirler içerir.

Çığ ve heyelanların tamamen önlenmesi mümkün olmasa da doğru önlemler alınarak riskleri minimize etmek mümkündür.

Çığ ve heyelan riski olan bölgelerde yaşayan kişilerin bilinçli olması ve gerekli önlemleri alması önemlidir. Çığ durumunda güvenli bir yere sığınmak, çığ tehlikesi olan bölgelerde yapılaşmaktan kaçınmak ve hava durumu raporlarını takip etmek önemlidir. Heyelan durumunda ise tehlike altındaki bölgelerden uzak durmak, toprak kayması riski olan alanlarda yapı yapmamak ve yetkililerin uyarılarını dikkate almak gereklidir.

Çığ ve heyelanlara karşı hazırlıklı olmak için yerel yetkililerin uyarılarını takip etmek, güvenli bölgelere sığınmak ve acil durum çantası bulundurmak önemlidir.

Çığ ve heyelan riski olan bölgelerde yaşayan kişilerin acil durum planı oluşturması önemlidir. Bu plan, çığ veya heyelan durumunda ne yapılması gerektiğini belirlemek için aile üyeleriyle birlikte yapılmalıdır. Plan içerisinde güvenli toplanma noktalarının belirlenmesi, iletişim yollarının belirlenmesi, acil durum çantasının hazırlanması gibi adımlar yer almalıdır. Ayrıca, yetkililerin ve kurtarma ekiplerinin telefon numaralarının da plana eklenmesi önemlidir.